صور خیال چیست /فرید منصوری

صور خیال یکی از مباحث اصلی بوتیقای شعر است. شاعر با تخیل شاعرانه به تصویرسازی می پردازد و فضاها را چنان زیبا ارائه می دهد که ما همواره ناگزیر از تحسین او هستیم: «سرو چمان من چرا میل چمن نمی کند» بی شک چنین مصرعی اوج تصویر یک شاعر است. اما به راستی صور خیال چیست
صور در لغت به معنی صورت هاست و خیال را معانی مختلف می گویند. همچون ذهن، مخیله، در روانشناسی قدیم (علم النفس)، یکی از خواص باطن، قوه ای که در غیاب اشیا تصویر آنها را در ذهن حفظ می کند، سلسله ای از تصورات که بدون ارتباط منطقی در ذهن ظاهر می شود، تصورات احساسی که ارزش علمی ندارد، نگرانی و ترس، دغدغه خاطر، گفت وگو، گمان، حدس، صورت یا شکل کسی یا چیزی در ذهن، هنگامی که خود آن در جلو چشم نیست، اندیشه انجام کاری، قصد و فکر و مواردی از این دست در ذهن خلاقه شاعر به شکل تصاویر زبانی ارائه می شوند.
کتاب « تصویرگری در غزلیات شمس» از زبان یکی از منتقدین، خیال را به دو دسته تقسیم کرده است:
الف) خیال علمی،
ب) خیال ادبی و شعری.
در بحث صور خیال، چون معیاری برای آن تعیین نشده و تا کنون مطیع قاعده ای نبوده منتقدین تنها از روی ابتکار و ذوق هنری در اشعار شاعران پژوهش می کنند و از این زوایا به نقد از دید ذوق و هنر و سلیقه می پردازند. این که تا چه حد یک شاعر در آفرینش تصاویر دست بالا دارد و توانسته دل های مخاطب را به کمند بیاورد، مطرح می شود. اما فراموش نباید کرد که همین صور خیال است که میان شاعران ملاک واقع شده جایگاه شان را در دنیای شعر و کلام معین می سازد، همچنان که صور خیال، نمایانگر استعداد و خلاقیت شاعر در آفرینش مضامین بکر و پیام او است.