اهمیت عشق به وطن و زبان در اشعار مرحوم شیمشک /رضا همراز
هرچند دکتر محمد حسین مبین ( م. شیمشک) که اخیرا به رحمت الهی واصل شده بیشتر به عنوان پدر جذامیان ایران و یک طبیب حاذق شناخته می شد اما مراتب فضل و کمال او تنها به پزشکی مربوط نمی شد و در عین حال در شعر و نویسندگی تبحر فوق العاده ای داشت.و در آثار با ارزشی که بجا گذاشته با توجه به احاطه ستایش انگیزی که به موضوعات مختلف دارد عشق، محبت و نوع دوستی و کمک به همدیگر موج می زد.مضاف بر این در اشعار ایشان گرایشی وجود دارد که به کودکان ارزش زیادی قائل است و ما را وامی دارد که توجه بیشتری به کودکان و دنیایشان کنیم و به افکار و عواطف آنها احترام بگذاریم.به همین خاطر است که بیشتر کتابهای شعر این شاعر بزرگ به دنیای کودکان اختصاص یافته.
مرجوم شیمشک کودکان را جوانه امید فردا و وارثان اینده می دانست و لذا عشق و علاقه وافری به کودکان داشت.
علاوه بر کتاب جذاملی سرای ، از مجموعه اشعاری که برای کودکان سروده می توان:
1.آچیل چتریم آچیل سال74
2.گل باهاریم گل 78
3.قوش یوواسی با همان درون مایه
4.لای لای مارالیم لای لای: ترجمه ای از اشعار کودکان
به نظر من مانیفیست استاد در همان اولین کتابش یعنی جذاملی سرای مشخص می شود که چقدر علاقه و انس با دنیای کودکان دارد و از زبان یک دختر 14 ساله جذامی مصائبش را بازگو می کند:
جوذام‌لی سارا
اون دؤرد باهار گؤره‌ن سارا قونچا کیمی گوله‌ن سارا
چیچه‌ک له‌نیب یاناق‌لاری اؤلدوز تؤکوب صورات‌لارا
قان بورویوب لطیف اوزون آل دانالار تؤکوب اوزه
قاش‌لاری‌نین توکو آتیب ملاحتی وورور گؤزه
اوجا دئیب –گوله‌ن سارا ده‌رین غمه جوموب باتیب
زمانه‌نین خؤش گون‌لرین بیر گون آلیب،بیر‌گون ساتیب
نازین چه‌که‌ن یؤلدالاری ته‌ک قویوب‌لار سارا قیزی
سارا،سارا دئیه‌ن دوست‌لار اونودوب‌لار سارا قیزی
ائلین قیزی گوزه‌ل سارا باتیب یاحاق قیزیل قانا
جوذام تؤتوب یازیق سارا آدی گه‌لمیر دیله،سانا
بؤندان سؤنرا دئنه گؤروم کیم چه‌که‌جه‌ک نازین سنین
بؤلوت کیمی گؤزون دولو دریا کیمی غمین درین
کیمسه اؤلوب،گئده‌ن زامان ائل الینی اوزوب گئده‌ر
سن هه‌له‌لیک دوران زامان طایفا،تیفاق سوزوب گئده‌ر
دان سؤکولوب،سحر چاغی باتیر سنین دان اولدوزون
گوندوزلرین قارا،کده‌ر گئجه‌لرین اوزون-اوزون
کاروان کؤچوب،قویوب گئدیر یؤل‌دا قالیب‌دی گؤزلرین
دؤداق‌لارین آچیلماییر بوزدا قالیب‌دی سؤزلرین
بیر باخیشیندا دونیالار نییاز یاتیب،دیله‌ک یاتیب
آچ اوره‌یین گوروم بالا نئجه تیکان قانا باتیب
دونیا اؤنوتسادا سنی من سنی آتمارام بالا
یؤخلاسا دونیانین گؤزو بیر گئجه یاتمارام بالا
اؤلدوزلاری سایا-سایا ایزله‌ییره‌م سنین یولون
آتان گه‌لیر زیاره‌ته آچ بالاجان،آلین-قولون
جوزام سنی آییرسادا اوره‌ک سنی آییرماییر
دیلیم که‌سیلسه،دوشسه‌ده باشقاسینی چاغیرماییر
جانیم،گؤزوم،بالام سارا جانیم قؤربان سنه سارا
دونیانی لقمان ائیله‌ره‌م دردینه ائیله‌ره‌م چارا
مرض، قارا بؤلوت اولا من طوفان اوللام اسه‌ره‌م
مرض،آخار سئل اولسادا داغ کیمی یؤلون که‌سه‌ره‌م
قورخما بالا ته‌ک دئییله‌م بیر ائل منیم دالیم‌دا دیر
ائل گوجو،سئل گوجو،دئیه هه‌له منیم یادیم‌دا دیر
دونیا وئریب‌دیر ال-اله سیزله‌ره امداد ایله‌ییر
خییر آداملارین گوجو گور نئجه بیداد ایله‌ییر
آللاهی ایسنه‌ین سنی، کعبه ائدیر عیباد ته
کعبه‌نی آرزو ائیله‌یه‌ن گه‌لیر بورا عیبادته
معبد عشق دیر بورا دشت منا و طور دور
بانگ و نوای شووق دور صوت و صلای صوردور
قلب شیکسته بوردا دیر رحمت حقه واصل اول
قلب شیکسته‌د‌ن چه‌کیب جنته ذوالجلال یولاین شعر بقدری نغز و روان است که خانواده های زیادی را می شناسم که بچه هایشان این شعر را ازبر کرده اند.
دومین مضمونی که مرحوم شیمشک بیشتر بدان می پرداخت وطن و زبان بود:
آنا یوردوم آذربایجان
باغیم باغچام منیم گوللو باهاریم سان
آنا یوردوم وقاریم سان ، حلالیم افتخاریم سان
منیم عشقیم ، اومیدیم نازلی یاریم سان
آنا یوردوم آذربایجان آذربایجان
***
سنی گوردوم سنی سئودیم گوزللر ایچره بیر دانه
ازلدن عشقین ائتمیش دیر منی دیوانه دیوانه
شمع اولسان شام تاریمده منم پروانه پروانه
آنا یوردوم آذربایجان آذربایجان ...
مرحوم شیمشک هیچ گاه از اهمیت زبان غافل نشده است و همیشه زبان مادری اش را با پسوند شیرین یاد می کرد و در این زمینه اشعار فراوانی سروده بود:
یاساق سیندی آچیل داردا قالان دیل
آچیل قویما اولا بیرده تالان دیل
قیفیل لار سیندی میللت لر اویاندی
آزادلیق اولکه سینده آرخالان دیل
اوزون ایللر آغیزدا دوستاق اولدون سن
ایگیدلر دالداسیندا دالدالان دیل
آزاد اولدون حقیقت سویله ای دیل
شاعر هیچگاه تبریز و تاریخ پر فراز و نشیبش را از نظر دور نداشته است چرا که اسم و اعتبار خود را از این خاک گوهر خیز بدست آورده است و در دیای دلش موج عشق به وطن جوشیده است:
ستارخان یوردونون چیرپان اورگی
آذر ائللرینین اورک – دیله گی
گلین لر باشینین تاجی ، پوله گی
شرف له یاشایان جانیم تبریزیم
***
آزادلیق تورپاغی ، صولحون اوجاغی
ایگید لر بسله میش اونون قوجاغی
قیزیل دان – گوموشدن تئلی ؛ ساچاقی
شهامت معدنی هم کانیم تبریزیم
***
« داشلارین لعل دیر قوملارین مرجان »
یاشاماق اولارمی ؛ سن سیزده بیر آن؟
فخر ائدیر سن ایله هم آذربایجان
ایلیگیم ، سوموگوم ، قانیم تبریزیم
***
وطنیم ، اینامیم ، ایمانیم تبریز
جهاندا آ د– سانیم ، نشانیم تبریز
بهشتیم ، جنتیم ، رضوانیم تبریز
عزتیم ، شوکتیم شانیم تبریزیم .
استاد در این زمینه اشعار فراوانی سروده است که آوردن مثال های دیگر در این مجال تنگ میسر نیست و ناچار به همین مختصر قناعت می می کنیم و از درگاه احدیت برای آن روح والا طلب آمرزش می کنیم.
وطنیم
قوربانام من وطنین داغ داشینا
ذیروه لردن اری ین گوز یاشینا
قویمارام من وطنی اوز باشینا
جان دئسه جان وئره رم من وطنه
***
قوربانام من وطنین لاله سینه
گولونه ، سونبولونه ژاله سینه
دوزمه رم من وطنین ناله سینه
قان دئسه قان وئره رم من وطنه
***
قوربانام من وطنین ائللرینه
آنا دیلده دانیشان دیللرینه
قان تر ایله چالیشان اللرینه
دین و ایمان وئره رم من وطنه
***
وطنین تورپاغی دا جاندی منه
داماریمدا سولاری قاندی منه
وطنین هر یئری یکسان دی منه
باشیمی ایسته سه قوربان وئره رم
وطن اوغروندا یانیب جان وئره رم .
