همهٔ ما فکر میکنیم ادبیات را شاعران و نویسندگان به وجود میآورند؛ اما آیا چنین است؟
برای رسیدن به پاسخ در ذهن خود یک مثلث رسم کنید. در زاویهٔ سمت چپ «خالق اثر ادبی»(۱) و در زاویهٔ بالایی «اثر ادبی» (۲) و در زاویهٔ سمت راست «مخاطب اثر ادبی»(۳) را بنویسید. این مثلثی است که نام آن را میتوان ادبیات گذاشت. بر خلاف تلقیهای دیگر که این شخص خالق اثرست که محور اصلی ادبیات است؛ ولی در این مثلث همهٔ اجزای تشکیل دهندهٔ آن در کنار همدیگر و در صورت ارتباطِ با هم هستند که ادبیات آفرینند و به محض حذف یکی، آن دوتای دیگر بیمصرف میشوند.
به عبارت دیگر «نویسنده یا شاعر» شروع به تولید «اثر ادبی» میکند و «مخاطب» آن را میخواند. اگر شاعر و نویسنده نباشند، اثری خلق نشده است و اگر مخاطب نباشد، اثری خوانده نمیشود و اگر اثری نباشد مفاهیم «مخاطب» و «نویسنده و شاعر» از بین میرود.
همهٔ ما وقتی میخواهیم وارد مثلث ادبیات بشویم؛ بیشتر میل درونیمان به سمت شاعر و نویسنده شدن است. از دیگر سو انتظارات بیرونی و اجتماعی نیز از ادبیاتی بودن مساوی با شعرگفتن و داستان نوشتن و نادرترین شکلها نمایشنامه و فیلمنامهنویس شدن است. این درحالی است که این مثلث ادبیات ضلعِ انسانی دیگری به نام «مخاطب» دارد و به میزان بقیهٔ اضلاع این مثلث مهم است. هرچه مخاطب ضعیفتر و راضیتر به آثار ادبی باشد، شاعران و نویسندگان عزیز کمتر خودزحمتاندازی میکنند و سطح ادبی آثار پایین میآید؛ اما اگر مخاطبان ادبیات ذوقپروری کنند و بازوهای شناسایی اثر خوب را قوی کنند؛ هر خالق اثری به خود جرأت چاپ نوشتههای سطح پایین را به عنوان ادبیات نمیدهد.
اگر میخواهید وارد مثلث ادبیات شوید در نظر داشته باشید لزومی برای شاعر و نویسنده شدن نیست! اگر مخاطبی در حیطهٔ ادبیات نماند، چه کسی میخواهد دالها و مدلولهای آثار ادبی را با هم مرتبط کند و آن را از نو بسازد؟ فرض کنید مخاطبی نبود که شعر «حافظ» را بخواند و درک کند و شرح کند. آیا باز هم حافظ وجود داشت؟ پس این مثلث نیازمند مخاطب نیز است و ما میتوانیم یکی از مخاطبان خوبی باشیم که با ذوق خود به پیشرفت ادبیات کمک می کند زیرا یکی از دلایل اصلی سطح پایین آثار ادبی در این روزها این است که به مدد فضای مجازی و... بیشتر مخاطبان همه چیز را که به خوردش بدهند به عنوان اثر ادبی تلقی میکند و در این میان مافیای در بین شاعران و ناشران به وجود می آید که نتیجهاش چیزی به جز وخیمتر شدن حال ابیات نیست و بهترین پزشک برای این بیماری مخاطب آگاه است.
ممنون از شما